HÄXAN

Recent ontdekt en gekeken, maar desondanks het feit dat hij zeker niet teleurstelt kan ik deze Zweeds/Deense horrordocumentaire uit 1922 moeilijk aanbevelen voor een gezellige filmavond. Op de kop 100 jaar oud en zeker vooruitstrevend in zijn boodschap. Sommige segmenten maken ook vandaag nog indruk en cinematografisch is hij bij momenten een absoluut pareltje. De hoeveelheid tekst echter, in die tijd onontbeerlijk om meer duiding te scheppen bij een "stille" film, haalt de vaart eruit en werkt storend voor een modern en verwend kijker. Misschien werken met een voice-over en verknippen naar een modernere versie van een uurtje?

Een geschiedenis van hekserij in zeven delen. Regisseur Benjamin Christensen kon een exemplaar van de Malleus Maleficarum bemachtigen, de beruchte heksenhamer en handleiding voor heksenjagers, verdiepte zich in de materie en trok daar zijn conclusies uit. Eerst volgt een droge en nogal saaie uiteenzetting over de "geschiedenis" van de hekserij, met afbeeldingen in plaats van bewegende beelden. Schooltelevisie is niet veraf. Maar vanaf het tweede deel ontwikkelt zich een verhaal doorheen de documentaire waar vooral de Kerk als boosdoener mag fungeren, zij het vooral door bekrompenheid dan wel slechte bedoelingen. En zij met slechte bedoelingen krijgen uiteindelijk met slecht karma af te rekenen. De mooiste en opvallendste sequenties zijn toch die van de heksensabbat en alles wat met duivels te maken heeft. Ze geven een treffend beeld van wat de "primitievere" mensen zich bij de hel en aanverwanten voorstelden en doen denken aan Mélies en andere pioniers van de cinema. Mogelijk schokkend voor het publiek van honderd jaar geleden, nu eerder charmant en aandoenlijk in zijn naïviteit. Al zouden sommige beelden (boterkarnende duivels!) vandaag de dag ook niet meer kunnen. De beelden van folterkamers en inquisiteurs maken nog steeds indruk en laten weinig aan de verbeelding over van wat daar destijds gebeurde.
Het laatste deel laat alle fantasie varen en gaat in op de overeenkomsten tussen wat als bezetenheid werd gezien in de Middeleeuwen en wat de moderne psychologie als hysterie erkent. Bijzonder tragisch in feite.

De boodschap is verrassend vooruitstrevend voor die tijd en de film werd dan ook massaal gecensureerd en gebannen vanwege de anti-clericale boodschappen erachter. De wereld was duidelijk niet klaar voor de waarheid (is ze dat ooit?).

Glansrol ook voor regisseur Christensen als... Satan zelve! Inclusief wapperende tong én een jump scare die zelfs ik niet zag aankomen. Bravo!